Ekstremalne loty balonem to fascynująca dziedzina lotnictwa, stale przesuwająca granice ludzkich możliwości. W przeciwieństwie do standardowych lotów rekreacyjnych, balony wykorzystywane w ekstremalnych warunkach osiągają imponujące wysokości, pokonują ogromne dystanse lub wykonują ryzykowne manewry. Nowoczesne konstrukcje używane do rekordowych lotów różnią się od tradycyjnych – posiadają specjalnie zaprojektowane powłoki, zaawansowane systemy ogrzewania oraz wzmocnione kosze, co zwiększa ich wytrzymałość i bezpieczeństwo.
Zasada działania balonu opiera się na prawie Archimedesa – unoszenie następuje dzięki cieplejszemu powietrzu wewnątrz powłoki w porównaniu do otoczenia. Pilot kontroluje wysokość, regulując temperaturę powietrza za pomocą palników zasilanych propanem. Kierunek i prędkość lotu zależą od siły oraz zmienności wiatru, co stanowi jedno z największych wyzwań w ekstremalnym baloniarstwie.
Takie loty służą nie tylko biciu rekordów, ale także jako platformy do wyjątkowych wyczynów, takich jak skoki spadochronowe czy akrobacje. Chociaż balony uznawane są przez Międzynarodową Federację Lotniczą za najbezpieczniejszy środek transportu w lotnictwie, ekstremalne przedsięwzięcia wymagają od pilotów doskonałych umiejętności, bogatego doświadczenia oraz odporności na trudne warunki atmosferyczne.
Rekordowe wysokości lotów balonem na ogrzane powietrze
Światowy rekord wysokości lotu balonem na ogrzane powietrze należy do dr. Vijaypata Singhanii, który 26 listopada 2005 roku osiągnął wysokość 21 027 metrów nad Mumbajem w Indiach. Wyczyn został uznany przez Międzynarodową Federację Lotniczą (FAI) i pozostaje niepobity. Singhania, 67-letni przedsiębiorca oraz pilot, wykorzystał specjalnie skonstruowany balon Cameron Z-1600 o pojemności 1,6 miliona stóp sześciennych.
Start nastąpił z toru wyścigowego w Mumbaju przy akompaniamencie orkiestry dętej i w obecności wielu widzów oraz mediów z całego świata. Zamiast tradycyjnego wiklinowego kosza użyto hermetycznej aluminiowej kapsuły, chroniącej przed niedotlenieniem na dużych wysokościach.
Podczas lotu odnotowano temperatury dochodzące do -93°C. Po pobiciu rekordu Singhania wyraził radość, krzycząc z entuzjazmem. Cała wyprawa trwała około pięciu godzin, a lądowanie miało miejsce w pobliżu wioski Panchale w dystrykcie Nashik, około 240 kilometrów na południe od miejsca startu. Po zakończeniu lotu uczestnik udał się do lokalnej świątyni na modlitwy.
Balon użyty w rekordowym locie miał wysokość równą 22-piętrowemu budynkowi i był wyposażony w 18 palników. Nietypowo, palniki zasilane były naftą zamiast propanu. Po lądowaniu i oddzieleniu kapsuły powłoka balonu dryfowała samodzielnie przez osiem godzin, zanim opadła na ziemię.
Poprzednie rekordy wysokości
Przed rekordem Singhanii najwyższy lot balonem wykonał Per Lindstrand 6 czerwca 1988 roku. Wzniósł się na 19 811 metrów w balonie Colt 600 w Laredo w Teksasie. Rekord utrzymał się przez 17 lat, zanim został pobity przez Singhanię.
Wcześniejsze próby ustanowienia rekordów wysokości:
- W 2004 roku David Hempleman-Adams osiągnął 6 614 metrów w balonie Boland Rover A-2.
- W 1783 roku Pilâtre de Rozier, podczas pierwszego lotu balonem na ogrzane powietrze, wzniósł się na 26 metrów w balonie skonstruowanym przez braci Montgolfier.
Ciekawostka: Na wysokości ponad 20 000 metrów ciśnienie atmosferyczne jest tak niskie, że bez hermetycznej kapsuły krew zaczęłaby wrzeć, a płuca uległyby uszkodzeniu. Temperatura spada poniżej -90°C, a ilość tlenu w powietrzu jest niewystarczająca do oddychania.
Wyzwania rekordowych lotów wysokościowych
Loty na ekstremalne wysokości wiążą się z wieloma trudnościami technicznymi i fizjologicznymi. Standardowe balony na ogrzane powietrze osiągają zwykle maksymalnie 3 000 stóp (914 metrów) z powodu przepisów oraz względów bezpieczeństwa.
Aby wznieść się znacznie wyżej, konieczne jest rozwiązanie problemu rozrzedzonego powietrza. Mniejsza gęstość powietrza ogranicza siłę nośną, dlatego balony przeznaczone do takich lotów mają powłoki o znacznie większej objętości. Pozwala to utrzymać siłę nośną nawet w wysokich warstwach atmosfery.
Następnym wyzwaniem jest ogrzewanie powietrza wewnątrz powłoki. Na dużych wysokościach panują ekstremalnie niskie temperatury, co wymaga zastosowania bardzo wydajnych palników. W rekordowym locie wykorzystano aż 18 palników, co znacząco przekracza liczbę używaną w standardowych balonach.
Kwestia bezpieczeństwa pilota odgrywa kluczową rolę. Na wysokościach powyżej 10 000 metrów niezbędne są systemy podtrzymywania życia podobne do stosowanych w lotach kosmicznych. Kapsuły muszą posiadać systemy dostarczania tlenu, kontroli temperatury i komunikacji.
Kolejnym problemem jest nawigacja. Na wysokościach powyżej 20 000 metrów wiatry mogą osiągać prędkości przekraczające 300 km/h. Utrudnia to kontrolę nad trajektorią lotu. Z tego powodu loty takie odbywają się z udziałem helikopterów oraz zespołów naziemnych, które monitorują pozycję balonu i wspierają proces lądowania.
Dookoła świata w balonie, rekordowe podróże na długich dystansach
Podróże balonem dookoła świata stanowią jedno z największych wyzwań w historii lotnictwa. Wymagają nie tylko perfekcyjnego przygotowania technicznego, ale też ogromnej wytrzymałości psychicznej i fizycznej pilotów, którzy spędzają w powietrzu wiele dni bez możliwości lądowania. Historia takich wypraw pełna jest dramatycznych prób, porażek oraz spektakularnych sukcesów.
Pierwszy lot dookoła świata
Pierwszy udany lot balonem dookoła świata odbył się w marcu 1999 roku. Szwajcarski psychiatra Bertrand Piccard wraz z brytyjskim pilotem Brianem Jonesem wystartowali 1 marca ze szwajcarskiej wioski Château-d’Oex. Po 19 dniach, 21 godzinach i 55 minutach wylądowali na pustyni w Egipcie, około 80 kilometrów na północ od miejscowości Mut. Planowane lądowanie w pobliżu Wielkich Piramid uniemożliwiły silne wiatry, które wymusiły zmianę kursu.
Podczas tego historycznego lotu pokonali 42 810 kilometrów, stając się pierwszymi aeronautami, którzy okrążyli Ziemię bez lądowania i tankowania paliwa. Oficjalna linia mety została przekroczona nad Mauretanią 19 marca 1999 roku o 4:54 czasu wschodnioamerykańskiego, w punkcie o współrzędnych 9°12′ długości geograficznej zachodniej.
Lot przebiegał na różnych wysokościach, sięgających 11 737 metrów, a prędkość dochodziła do 228 km/h. Piloci pracowali według ustalonego harmonogramu: osiem godzin samodzielnego pilotowania, osiem godzin wspólnej pracy i osiem godzin odpoczynku na jedynej koja dostępnej w gondoli.
Ciekawostka: Podczas historycznego lotu dookoła świata Piccard i Jones zabrali kopię powieści „Życie” Guy de Maupassanta z dedykacją dla Juliusza Verne’a. Książkę wypożyczył wnuk Verne’a z prywatnej biblioteki pisarza, traktując ją jako talizman.
Rekordowe loty solo
Pierwszym człowiekiem, który samotnie okrążył Ziemię balonem, był Steve Fossett. 19 czerwca 2002 roku wystartował z Northam w Zachodniej Australii, a wylądował 3 lipca 2002 roku w Queensland. Podróż zajęła 13 dni, 8 godzin i 33 minuty, a łączny czas lotu do lądowania wyniósł 14 dni, 19 godzin i 50 minut. Pokonany dystans wyniósł 33 195,10 kilometrów.
Podczas wyprawy Fossett osiągał prędkości do 322 km/h i wznosił się na wysokość 10 580 metrów. W celu oddychania na dużych wysokościach korzystał z systemu ciekłego tlenu. Nawigował, dostosowując wysokość lotu do najkorzystniejszych prądów powietrznych. Końcówka podróży była szczególnie trudna – balon ciągnął kapsułę po ziemi przez 20 minut zanim zatrzymał się całkowicie.
Kolejny rekord ustanowił Fiodor Koniuchow, który 12 lipca 2016 roku wystartował z lotniska Northam w Australii i okrążył Ziemię w 11 dni (268 godzin i 20 minut), lądując 23 lipca 2016 roku w Bonnie Rock w Mukinbudin, także w Australii. Tym samym poprawił wynik Fossetta o dwa dni, stając się najszybszym człowiekiem, który okrążył glob balonem.
Podczas lotu Koniuchow musiał walczyć z antarktycznymi wiatrami i temperaturami sięgającymi -56°C, lecąc na wysokości do 10 000 metrów. Z powodu trudnych warunków spał jedynie krótkimi drzemkami, trwającymi zaledwie minuty lub sekundy.
Najważniejsze osiągnięcia Koniuchowa podczas rekordowego lotu:
- Najszybsze okrążenie Ziemi balonem: 268 godzin i 20 minut
- Pokonany dystans: 33 521,4 kilometrów
- Pierwszy udany lot dookoła świata przy pierwszej próbie
Wyzwania, z którymi musiał się zmierzyć:
- Ekstremalne temperatury do -56°C
- Silne wiatry antarktyczne
- Brak snu przez 11 dni
- Ograniczona przestrzeń w gondoli
Technologia i przygotowania
Balony używane do takich lotów to konstrukcje typu Rozière, które łączą cechy balonów na ogrzane powietrze i gazowych. Stosują hel oraz palniki gazowe, co pozwala utrzymać się w powietrzu przez wiele dni. Są około 10 razy większe od zwykłych balonów rekreacyjnych.
Gondole takich balonów to hermetyczne kapsuły z systemami podtrzymywania życia, urządzeniami nawigacyjnymi i zapasami paliwa, żywności oraz wody. Muszą być niezwykle odporne na warunki panujące na dużych wysokościach.
Przygotowania do lotów dookoła świata trwają często wiele miesięcy, a nawet lat. Obejmują projektowanie i budowę balonu, testowanie wszystkich systemów, analizę prądów powietrznych oraz intensywne szkolenia pilotów. Ważną rolę odgrywa także zespół naziemny, monitorujący przebieg wyprawy i dostarczający aktualne prognozy pogody.
Podczas lotu Piccarda i Jonesa zespół kontroli misji stale śledził ich pozycję i informował o warunkach atmosferycznych. Przed startem dodano cztery zbiorniki propanu, co miało kluczowe znaczenie dla powodzenia misji. Bez tego paliwa podróż nie zostałaby ukończona.
W przypadku lotu Koniuchów precyzyjne planowanie trasy i pogody również miało ogromne znaczenie. Choć Koniuchów rozpoczął przygodę z baloniarstwem dopiero w 2014 roku i posiadał jedynie 250 godzin doświadczenia w lotach, wcześniejsze wyprawy jako żeglarz, alpinista i podróżnik pomogły przygotować się do tego wyzwania.
Ekstremalne wyczyny akrobatyczne podczas lotów balonem
Akrobacje wykonywane podczas lotów balonem na ogrzane powietrze stanowią fascynującą i wymagającą dziedzinę ekstremalnych wyczynów lotniczych. W przeciwieństwie do tradycyjnych lotów rekreacyjnych takie akrobacje wymagają nie tylko umiejętności sterowania balonem, ale też przygotowania w akrobatyce powietrznej, wspinaczce czy sztukach cyrkowych. Miłośnicy mocnych wrażeń nieustannie poszukują nowych sposobów łączenia baloniarstwa z innymi formami aktywności, tworząc widowiskowe pokazy, które budzą podziw.
Rekordowe pokazy na trapezie
Jednym z najbardziej spektakularnych wyczynów akrobatycznych związanych z balonami na ogrzane powietrze jest rekord Anny Cochrane z Nowej Zelandii. 14 lutego 2016 roku wykonała najwyższy w historii pokaz na statycznym trapezie, zawieszonym pod koszem balonu na wysokości 3 159,25 metrów (10 365 stóp) nad wybrzeżem Ashburton. Wyczyn ten był ponad pięciokrotnie wyższy od poprzedniego rekordu świata w tej kategorii.
Przygotowania trwały ponad rok. Anna intensywnie ćwiczyła na trapezie, doskonaląc akrobacje i budując wytrzymałość fizyczną potrzebną do pięciominutowego pokazu w trudnych warunkach. Współpracowała z zespołem ekspertów, w tym ze specjalistą od dostępu linowego Robem Dawsonem, który wspierał ją podczas przechodzenia z kosza balonu na trapez.
Mimo kontuzji, jakiej doznała kilka minut po rozpoczęciu pokazu (zwichnięcie żebra), ukończyła pełną, pięciominutową rutynę. Występ odbył się na wysokości między 10 400 a 11 400 stóp, gdzie temperatura i ciśnienie znacząco odbiegają od warunków na poziomie morza. Poprzedni rekord wynosił 662 metry (2 171 stóp) i został ustanowiony w 2008 roku w Jaskini Xiaozhai Tiankeng w Chinach.
Ciekawostka: Anna Cochrane pracuje jako ratownik medyczny i instruktorka pilatesu. Swój rekordowy pokaz poświęciła na zbiórkę 1 700 dolarów dla organizacji Big Brothers Big Sisters, zajmującej się mentoringiem dzieci.
Ekstremalne skoki spadochronowe z balonów
Skoki spadochronowe z balonów na ogrzane powietrze to wyjątkowe wyzwanie dla doświadczonych skoczków. W odróżnieniu od skoków z samolotu, gdzie skoczek porusza się już poziomo, wyskoczenie z nieruchomego balonu wywołuje uczucie „pustego powietrza” i gwałtownego opadania, co daje silne wrażenie „motyli w brzuchu”.
Balony do skoków spadochronowych unoszą się zwykle na wysokość 1 200–1 800 metrów nad ziemią. Jest to niżej niż standardowe skoki tandemowe z samolotu (3 000–4 400 metrów). Tak niska wysokość zmusza skoczków do natychmiastowego otwarcia spadochronu po opuszczeniu kosza.
Szczególne wyzwanie stanowi nieprzewidywalność miejsca lądowania. Balon na ogrzane powietrze jest sterowalny tylko pionowo, natomiast kierunek lotu zależy od wiatru. Skoczkowie muszą umieć szybko ocenić sytuację, obliczyć prędkość względem ziemi i wskazać możliwe miejsce lądowania.
W styczniu 2024 roku w tureckiej Pamukkale znanej z białych trawertynów odbyło się wydarzenie spadochronowe. Dziesięciu skoczków z różnych regionów Turcji wykonało skoki z balonów na wysokości 1 500 metrów. Wydarzenie zorganizował pilot Mehmeta Yıldıza, planując uczynić takie skoki stałą atrakcją w regionie, obok popularnych lotów balonowych i paralotniowych.
Wymagania dla skoczków wykonujących skoki z balonów:
- Licencja B Zrzeszenia Spadochroniarzy (minimum 50 skoków)
- Własny sprzęt spadochronowy
- Umiejętność lądowania poza wyznaczonymi strefami
- Doświadczenie w skokach z niskich wysokości
Główne różnice między skokami z balonu a skokami z samolotu:
- Intensywne uczucie opadania po opuszczeniu kosza
- Znacznie niższa wysokość skoku
- Nieprzewidywalność miejsca lądowania
- Konieczność szybkiego otwarcia spadochronu
Ekstremalne wyczyny na linie między balonami
Chodzenie po linie rozpiętej między dwoma balonami na ogrzane powietrze to jeden z najbardziej widowiskowych i niebezpiecznych wyczynów akrobatycznych. W 2013 roku chiński linoskoczek Aisikaier Wubulikaisimu ustanowił rekord świata w najszybszym przejściu po linie między balonami. Pokonał 80-metrową stalową belkę o szerokości 5 centymetrów, zawieszoną między balonami, w czasie 38,35 sekundy.
Wyczyn wymagał niezwykłej równowagi i skupienia. Piloci balonów musieli utrzymać stałą odległość, mimo zmiennego wiatru. Najmniejszy podmuch mógł rozkołysać linę, znacznie zwiększając ryzyko upadku.
Innym wyjątkowym aktem był rekord Scotta Hammella, kanadyjskiego iluzjonisty, który w 2003 roku wykonał najwyższą ucieczkę z kaftana bezpieczeństwa. Został zawieszony 50 stóp pod koszem balonu na wysokości 7 200 stóp (około 2 195 metrów) nad Knoxville w Tennessee. Zdołał uwolnić się z kaftana, wisząc na ogromnej wysokości.
Przygotowania do takich wyczynów obejmują trening fizyczny i mentalny, a także szczegółowe planowanie logistyczne, z uwzględnieniem warunków pogodowych, sprzętu bezpieczeństwa i procedur awaryjnych. Konieczne jest przygotowanie na nagłe zmiany pogody, które mogą wpłynąć na przebieg pokazu.
Wszystkie ekstremalne wyczyny akrobatyczne realizowane są przez profesjonalistów z dużym doświadczeniem. Wykorzystują oni umiejętności z różnych dziedzin, tworząc unikalne widowiska, które przesuwają granice ludzkich możliwości i dostarczają niezapomnianych emocji.
Zimowe loty balonem w górach, najpiękniejsze i najtrudniejsze trasy
Zimowe loty balonem w górach oferują niezapomniane przeżycia, które różnią się od lotów w innych porach roku. Zima uznawana jest za najlepszy sezon na baloniarstwo w regionach alpejskich. Niskie temperatury, śnieg, czysta widoczność, błękitne niebo i nisko położone słońce tworzą wyjątkowe warunki świetlne, idealne do długich lotów. Brak termiki zimą pozwala na loty przez cały dzień przy dobrej pogodzie, co latem nie jest możliwe.
Śnieżne szczyty, zimowa sceneria z widokami sięgającymi po horyzont oraz możliwość dłuższych lotów stanowią nagrodę, której nie sposób porównać z innymi doświadczeniami. Przelot nad górskimi krajobrazami Austrii, gdy ośnieżony świat przesuwa się pod balonem, budzi wyjątkowe emocje. Alpejski lot balonem na ogrzane powietrze jest jedną z najciekawszych przygód, którą trzeba przeżyć, aby poczuć jej niepowtarzalny charakter.
Alpejskie przejścia – najwyższe wyzwanie
Przekraczanie Alp balonem z północy na południe to jedno z najtrudniejszych wyzwań dla baloniarzy. Wysokość, rozległe pasma górskie i rozległe panoramy czynią tę trasę wyjątkową. Podczas lotu można podziwiać Park Narodowy Wysokich Taurów z Großglockner, Großvenediger, Dolomity oraz inne imponujące szczyty. Lądowanie zwykle następuje na Nizinie Padańskiej w pobliżu Wenecji.
Takie loty możliwe są jedynie kilka razy w sezonie zimowym, zazwyczaj od listopada do lutego, gdy występują odpowiednie warunki wiatru fenowego z północy. Organizatorzy informują uczestników o locie z około dwudniowym wyprzedzeniem. Spotkanie odbywa się około godziny 8 rano w wyznaczonym miejscu, często w rejonie Zell am See, St. Johann w Tyrolu lub doliny Inntal.
Po krótkim przygotowaniu balon zostaje napełniony i rozpoczyna się niecodzienna podróż. Trasa wiedzie obok Großglockner, Großvenediger, Dolomitów, a kończy się zwykle w Nizinie Padańskiej. Dokładna trasa zależy od warunków pogodowych. Ze względu na duże wysokości na pokładzie znajduje się tlen, niezbędny dla bezpieczeństwa pasażerów.
Ciekawostka: Podczas przelotu nad Alpami balon osiąga wysokości od 3 000 do 5 000 metrów, a lot trwa około 4 godzin, w zależności od wiatru. Temperatury na tej wysokości spadają znacznie poniżej zera, dlatego niezbędna jest ciepła odzież, choć wewnątrz kosza, dzięki palnikowi, jest stosunkowo ciepło.
Techniczne aspekty zimowych lotów górskich
Zimowe loty stawiają przed pilotami wiele wyzwań technicznych. W przeciwieństwie do lotów rekreacyjnych, w górach trzeba uwzględnić prądy powietrzne, inwersje temperaturowe oraz zmienne kierunki wiatru.
Przygotowanie do przelotu przez Alpy wymaga starannego planowania oraz monitorowania prognoz. Loty odbywają się tylko przy sprzyjających warunkach, dlatego uczestnicy muszą być gotowi na poświęcenie całego dnia na taką wyprawę. Miejsce startu wybierane jest zależnie od pogody, na przykład w Seefeld lub przy jeziorze Achensee w Austrii lub Niemczech.
Podczas lotów przez Snowy Mountains w Australii piloci muszą uwzględniać dodatkowe zasady bezpieczeństwa. Start z Geehi jest szczególnym wyzwaniem, gdyż to jedno z niewielu otwartych miejsc w Parku Narodowym Alpine. Po starcie zmiana kierunku lotu nie jest możliwa aż do osiągnięcia strefy śniegu, co bywa stresujące przy oczekiwaniu na wiatr gradientowy, który decyduje o dalszej trasie.
W takich warunkach konieczne jest szczególne przygotowanie, gdyż każda zmiana wiatru może zmusić do realizacji planu awaryjnego, włącznie z możliwością spędzenia nocy w górach.
Najważniejsze czynniki wpływające na bezpieczeństwo zimowych lotów górskich:
- Stabilne warunki pogodowe
- Doświadczenie pilota w lotach górskich
- Sprawność techniczna balonu
- Dostępność tlenu na wysokościach
- Możliwość kontaktu z zespołem naziemnym
Zalety zimowych lotów w Alpach:
- Brak termiki, co pozwala na stabilniejsze loty
- Bardzo dobra widoczność
- Niezwykłe widoki na ośnieżone szczyty
- Możliwość dłuższych lotów przy stabilnej pogodzie
- Unikalne przeżycie niedostępne w innych porach roku
Najpiękniejsze zimowe trasy balonowe
Filzmoos w Austrii, położone w centrum Alp, zapewnia wspaniałe loty w każdym kierunku wiatru. Śnieg, czysta widoczność, błękitne niebo i nisko położone słońce tworzą idealne warunki do zimowego baloniarstwa. Brak prądów termicznych pozwala latać przez cały dzień.
Region Kaiserwinkl oferuje widoki na góry Kaiser oraz Alpy Bawarskie. Zimą, przy czystym powietrzu i większej różnicy temperatur między balonem a atmosferą, balon łatwiej się wznosi. Loty odbywają się z prędkością wiatru, dlatego nie odczuwa się podmuchów.
Combloux we Francji, podczas Montgolfiades de Praz sur Arly, pozwala na loty twarzą w twarz z Mont Blanc. Startując z wysokości ponad 1 600 metrów, balony szybko osiągają 2 400 metrów. Początkowe chwile lotu przynoszą emocje: ekscytację, obawy, myśli o bezpieczeństwie, lecz piękno krajobrazów przywraca spokój.
Podczas gdy wioski budzą się do życia, ośnieżone szczyty w promieniach słońca tworzą niezwykły widok. Balon płynie powoli, a cisza towarzyszy podróży. Przy obniżaniu lotu można dostrzec dziką zwierzynę, jak jelenie biegnące przez śnieg. Po kilku minutach, z widokiem na Mont Blanc, pilot wybiera miejsce do lądowania.
Niezwykłe rekordy prędkości i wytrzymałości w baloniarstwie
Świat baloniarstwa nieustannie przesuwa granice możliwości w zakresie prędkości oraz wytrzymałości. Miłośnicy tej dyscypliny regularnie podejmują próby ustanowienia nowych rekordów, które często wymagają długiego i starannego przygotowania. Takie osiągnięcia świadczą nie tylko o postępie technologii balonowej, lecz także o determinacji oraz umiejętnościach pilotów podejmujących te wyzwania.
Imponujące rekordy prędkości
Jednym z najbardziej fascynujących aspektów baloniarstwa są osiągane prędkości. Mimo całkowitego uzależnienia balonów od warunków atmosferycznych, odpowiednie wykorzystanie prądów powietrznych pozwala osiągać zaskakujące wyniki.
Podczas lotu przez Pacyfik w 1991 roku Per Lindstrand z Richardem Bransonem osiągnęli prędkość 245 mil na godzinę (około 394 km/h). Ich balon wystartował z Japonii, a zakończył lot w Arktycznej Kanadzie, pokonując dystans 6700 mil (około 10 780 km) w 46 godzin.
Inny ważny rekord prędkości został ustanowiony 3 lutego 1995 roku przez dr. Busseya. Podczas lotu eksperymentalnym „metalowym” balonem z Chanute w Kansas osiągnął prędkość ponad 108 mil na godzinę (około 173 km/h). Wzniósł się na wysokość prawie 18 000 stóp (około 5 500 metrów), pokonując 892 mile (około 1 435 km) i lądując w pobliżu Savannah w Georgii. Lot ten zaowocował czterema rekordami świata oraz dziesięcioma rekordami krajowymi USA w kategorii dystansu.
Osiąganie takich prędkości wymaga precyzyjnego doboru warunków atmosferycznych i umiejętności ich wykorzystania. Piloci muszą analizować prognozy i wybierać wysokości, na których prądy powietrzne są najkorzystniejsze. Takie decyzje opierają się na wieloletnim doświadczeniu oraz intuicji.
Ciekawostka: Prędkość balonu zależy wyłącznie od prędkości wiatru, ponieważ balon nie posiada własnego napędu. Pasażerowie nie odczuwają ruchu powietrza, nawet gdy balon porusza się z prędkością przekraczającą 300 km/h, gdyż przemieszczają się wraz z powietrzem.
Wyjątkowe rekordy wytrzymałości
Rekordy wytrzymałości w baloniarstwie wymagają od pilotów niezwykłej odporności fizycznej i psychicznej. Aktualny rekord świata w najdłuższym locie balonem na ogrzane powietrze należy do Ivana Menyaylo, który wraz z Fedorem Konyukhovem 9 lutego 2017 roku spędził w powietrzu 55 godzin, 9 minut i 57 sekund. Poprzedni rekord, utrzymujący się od 1997 roku, został pokonany o 4 godziny i 37 minut.
Jeszcze bardziej imponujący wynik osiągnął w listopadzie 2024 roku Nikolai Packard z Niemiec, przebywając w balonie 100 godzin i 14 minut. Osiągnięcie to pokazuje ogromny postęp technologiczny i przygotowanie pilotów w ostatnich latach.
Długotrwałe loty balonowe stawiają przed uczestnikami wiele wyzwań. Konieczne jest radzenie sobie ze zmęczeniem, brakiem przestrzeni, zmiennymi warunkami pogodowymi oraz stałym nadzorem nad systemami balonu. Ważne jest również umiejętne zarządzanie paliwem, wodą i żywnością.
Dr. Rich Jaworski opracował balon o podwójnych ściankach, który znacznie wydłużył możliwy czas lotu. Konstrukcja ta pozwoliła pobić rekord długości lotu w klasie AX-4 z 8 godzin i 39 minut do 23 godzin i 11 minut. Za osiągnięcie to otrzymał Dyplom Montgolfiera od Międzynarodowej Federacji Lotniczej (FAI) za 2007 rok.
Najdłuższe loty balonowe w historii:
- Nikolai Packard (Niemcy) – 100 godzin i 14 minut (listopad 2024)
- Ivan Menyaylo (Rosja) – 55 godzin, 9 minut i 57 sekund (luty 2017)
- Nairi Barseghyan (Armenia) – 34 godziny, 39 minut i 16 sekund (luty 2022)
- Rich Jaworski (USA) – 23 godziny i 11 minut (2007)
Czynniki wpływające na długość lotu balonem:
- Konstrukcja balonu (np. balony o podwójnych ściankach)
- Ilość paliwa
- Pogoda i prądy powietrzne
- Doświadczenie i wytrzymałość pilota
- Systemy podtrzymywania życia
Transoceaniczne rekordy dystansu
Przeloty balonem nad oceanami należą do najtrudniejszych wyzwań w baloniarstwie. Wymagają odpowiedniego sprzętu, przygotowania, sprzyjającej pogody i determinacji pilotów.
W 1991 roku Per Lindstrand i Richard Branson jako pierwsi przelecieli balonem na ogrzane powietrze przez Pacyfik. Pokonali dystans 6700 mil (około 10 780 km) w 46 godzin. Ich balon był wtedy największym tego typu balonem na świecie.
Absolutny rekord dystansu dla załogowego balonu należy do Bertranda Piccarda (Szwajcaria) i Briana Jonesa (Wielka Brytania), którzy w marcu 1999 roku przelecieli 40 814 km (25 361 mil) podczas podróży dookoła świata. Rekord ten nie został pobity do dziś.
W kategorii lotów solo rekord dystansu ustanowił Fiodor Konyuchow. Jego wyprawa wokół świata była również rekordem najdłuższego lotu balonem na ogrzane powietrze, ustanowionym wspólnie z Ivanem Menyaylo. Konyuchow, znany podróżnik, ma na koncie także samotne opłynięcie Antarktydy oraz rekord w najszybszym przepłynięciu Pacyfiku Południowego wiosłując samotnie.
Amerykanin Troy Bradley i Rosjanin Leonid Tiukhtyaev w styczniu 2015 roku ustanowili rekord dystansu i czasu trwania lotu balonem wypełnionym helem podczas przelotu przez Pacyfik. Wystartowali z Japonii z planem lądowania w Kanadzie lub USA, lecz warunki pogodowe skierowały ich ku Meksykowi. Aby pobić rekord, musieli przekroczyć poprzednie osiągnięcia o co najmniej 1%. Lot trwał 138 godzin i 45 minut, pokonując dystans 5 260 mil (8 465 km).
Ich balon „Two Eagles” wykonano z kompozytu kevlarowo-węglowego, ważył 100 kg. Wyposażono go w monitory i specjalistyczny sprzęt do śledzenia kursu i zbierania danych dla komisji rekordów.
Odważne eksperymenty i nietypowe zastosowania balonów na ogrzane powietrze
Balony na ogrzane powietrze, choć znane głównie z rekreacyjnych lotów i zawodów sportowych, wykorzystywane są także w nowatorskich projektach i eksperymentach. Wynalazcy oraz inżynierowie poszukują nowych możliwości zastosowania tej technologii, tworząc rozwiązania na miarę XXI wieku. Tego typu eksperymenty poszerzają wiedzę o fizyce baloniarstwa i otwierają nowe kierunki rozwoju dla balonów jako statków powietrznych.
Balony zasilane energią słoneczną
Standardowe balony na ogrzane powietrze używają palników gazowych zasilanych propanem do podgrzewania powietrza. W ostatnich latach powstały jednak systemy wykorzystujące energię słoneczną, eliminujące potrzebę użycia gazu. Balony słoneczne gromadzą promieniowanie słoneczne, podgrzewając powietrze wewnątrz powłoki.
Pierwsze konstrukcje balonów słonecznych powstały w latach 70. XX wieku, dzięki pracy pionierów takich jak Tracy Barnes, Dominic Michaelis w Europie oraz Frederick Espoo i Paul Woessner w Stanach Zjednoczonych. Rozwiązania te stały się przełomem, ukazując potencjał ekologicznych rozwiązań balonowych.
Powłoki balonów słonecznych różnią się od tradycyjnych. Projektowane są tak, aby skutecznie pochłaniały promienie słoneczne, często poprzez obracanie podczas lotu lub zastosowanie czarnego materiału, który lepiej absorbuje energię.
W sierpniu 2015 roku podczas Międzynarodowego Festiwalu Balonowego w Bristolu zaprezentowano prototyp balonu słonecznego. Choć posiadał palnik gazowy jako zabezpieczenie, lot demonstracyjny odbył się wyłącznie przy wykorzystaniu energii słonecznej, co stanowiło ważny krok w rozwoju tej technologii.
Balony jako źródła energii
Balony na ogrzane powietrze mogą także służyć jako źródła energii, co stanowi obiecujący kierunek badań. W Australii opracowano system, w którym balony produkują energię wystarczającą do zasilania dziesięciu domów.
System działa na prostej zasadzie. Energia słoneczna ogrzewa powietrze w balonie, który unosi się na wysokość trzech kilometrów, ciągnąc linę połączoną z generatorem. Co istotne, energia elektryczna wytwarzana jest zarówno podczas wznoszenia, jak i podczas powrotu balonu na ziemię.
Rozwiązanie to sprawdza się w miejscach o dużym nasłonecznieniu, gdzie energia słoneczna dostępna jest przez większość roku. Technologia ta stanowi alternatywę dla tradycyjnych źródeł energii, wykorzystując naturalne zjawisko unoszenia się ciepłego powietrza.
Ciekawostka: Eksperymentalne balony energetyczne wytwarzają prąd w dwóch fazach: podczas wznoszenia, gdy naciągają linę połączoną z generatorem, oraz w czasie opadania, gdy powrót balonu na ziemię również zasila system.
Podobne projekty powstają w innych krajach, gdzie inżynierowie pracują nad wykorzystaniem balonów jako ekologicznych źródeł energii. Prosta konstrukcja i wysoka efektywność czynią je atrakcyjnym rozwiązaniem w dziedzinie energii odnawialnej.
Nietypowe zastosowania w nauce i technologii
Balony na ogrzane powietrze znalazły również miejsce w wielu projektach naukowych i technologicznych. Jednym z najbardziej ambitnych jest pomysł wykorzystania balonów do transportu pasażerów na granicę przestrzeni kosmicznej. System ten ma umożliwić obserwację górnych warstw atmosfery w bardziej przystępny sposób niż loty rakietowe.
Podczas takiej wyprawy pasażerowie mieliby podróżować w komfortowej kapsule podwieszonej pod balonem, który w ciągu kilku godzin osiągałby wysokość niemal 30 kilometrów. Na tej wysokości można podziwiać widok Ziemi, przebywając w stratosferze przez około dwie godziny, zanim kapsuła powróciłaby na powierzchnię.
Zastosowania balonów obserwacyjnych:
- Rozpoznanie wojskowe i monitoring granic
- Obserwacja klęsk żywiołowych i misje ratunkowe
- Badania atmosfery i klimatu
- Fotografia lotnicza i kartografia
Innowacyjne projekty balonowe:
- Dostarczanie internetu do odległych miejsc
- Nowoczesne balony meteorologiczne
- Platformy do obserwacji astronomicznych
- Systemy monitorowania zanieczyszczeń powietrza
Balony obserwacyjne mają bogatą historię, sięgającą czasów wojny secesyjnej w USA. Pierwszy wojskowy balon w Ameryce skonstruował Thaddeus Lowe 2 sierpnia 1861 roku dla armii Unii. Balon napełniano gazem z miejskich sieci gazowych, gdyż brakowało przenośnych generatorów. Konstrukcje te wykonywano z jedwabiu, a kosze z wikliny. Balony miały kształt łzawy, a napełniano je wodorem lub gazem oświetleniowym, lekkimi od powietrza.
Z czasem zastosowanie balonów obserwacyjnych rozwinęło się w Wielkiej Brytanii, gdzie Królewscy Inżynierowie wykorzystali je w Sudanie w 1885 roku oraz podczas wojny burskiej (1899–1902).
Obecnie balony wykorzystywane są także do dostarczania internetu w trudno dostępnych rejonach. Bezzałogowe balony umieszczone 20 kilometrów nad ziemią zapewniają łączność na obszarze o średnicy około 40 kilometrów. Balony te mogą również obsługiwać telefonię komórkową, stanowiąc istotne wsparcie dla obszarów pozbawionych infrastruktury telekomunikacyjnej.
Podsumowanie
Ekstremalne loty balonem na ogrzane powietrze tworzą niezwykłą dziedzinę, która nieustannie przesuwa granice możliwości człowieka. Od rekordowych wysokości przekraczających 21 000 metrów, przez wielodniowe podróże dookoła świata, po akrobacje wykonywane na ogromnych wysokościach – historia baloniarstwa obfituje w wyjątkowe osiągnięcia.
Zimowe loty w górach oferują niezapomniane wrażenia estetyczne, a rekordy prędkości i wytrzymałości pokazują determinację pilotów oraz rozwój technologii. Szczególne znaczenie mają także nowatorskie zastosowania balonów, takie jak systemy wytwarzania energii i platformy badawcze.
Każdy aspekt baloniarstwa łączy w sobie elementy nauki, technologii, odwagi oraz pasji. Piloci balonów ekstremalnych muszą wykazywać się nie tylko umiejętnościami technicznymi, ale także wyjątkową odpornością psychiczną i fizyczną. Ich osiągnięcia stają się inspiracją dla kolejnych pokoleń aeronautów i wspierają rozwój technologii lotniczych.
W świecie zdominowanym przez nowoczesne samoloty i drony, balony na ogrzane powietrze przypominają o pięknie oraz prostocie praw fizyki, które pozwalają człowiekowi wznieść się nad ziemię. Jednocześnie pokazują, że w tej pozornie prostej technologii istnieje miejsce na innowacje, eksperymenty i ustanawianie nowych rekordów.
Źródła:
- https://en.wikipedia.org/wiki/Hot_air_balloon#Records
- https://www.napavalleyballoons.com/learn/longest-highest-hit-air-balloon-flight-records
- https://www.bbc.com/future/article/20230210-what-it-takes-to-build-a-balloon-for-100000ft
- https://www.britannica.com/technology/balloon-flight/Long-distance-ballooning
- https://en.wikipedia.org/wiki/Breitling_Orbiter_3
- https://www.newsflare.com/video/674216/circus-performer-pulled-40-metres-into-the-air-during-hot-air-balloon-stunt
- https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/highest-trapeze-from-a-hot-air-balloon
- https://www.neubergerhof.at/en/active-holiday-filzmoos/balloon-weeks.html
- https://www.alpine-ballooning.com/winter-flights
- https://www.fai.org/records
- https://www.bfa.net/
- https://skullsinthestars.com/2016/05/25/optics-by-hot-air-balloon/
- https://seattleballooning.com/when-was-the-hot-air-balloon-invented/
- https://www.nasa.gov/scientific-balloons/
- https://www.weather.gov/upperair/factsheet